Reprezentując środowisko spółdzielczych zakładów pracy chronionej oraz innych pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne będziemy w dalszym ciągu apelować do Rządu w sprawach stanowiących dla nas poważne zagrożenia.

Dotychczasowa pomoc tarczy antykryzysowej, w postaci wachlarza instrumentów mających dopomóc pracodawcom, miała tylko częściowo zastosowanie do naszych członków. Wnosimy, przeto o uwzględnienie specyfiki zakładów pracy chronionej w proponowanych rozwiązaniach. Pokrótce przedstawiamy nasze postulaty, które chcielibyśmy, aby były uwzględnione w długoterminowych i doraźnych planach resortu wobec chronionego rynku pracy.  Niepokoi nas pominięcie roli i potencjału chronionego rynku pracy w nowoprzyjętej „Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami”. Niepokoi nas również niedoszacowanie skutków wprowadzenia „Polskiego Ładu”.

1. Reforma systemu podatkowego będącego elementem programu „Polskiego Ładu” uderza pośrednio w sektor zakładów pracy chronionej. Podniesienia kwoty wolnej od podatku do 30 tyś. pln oznacza drastyczne ograniczenie możliwości przekazywania zaliczek (z tytułu podatku dochodowego) na zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON). Ten niezamierzony skutek może spowodować, że od pracowników osiągających wynagrodzenie do 3200 pln, nie zostanie na ZFRON przekazana ani jedna złotówka. Ograniczenie wpływów na ww. Fundusze odbije się najsilniej na osobach niepełnosprawnych zatrudnionych w zakładach pracy chronionej.  Środki ZFRON są, bowiem wydatkowane na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej, zgodnie ze szczegółowymi przepisami, w tym na tworzenie stanowisk pracy, opiekę doraźną, specjalistyczną, usługi rehabilitacyjne oraz na pomoc indywidualną i na realizowane indywidualne programy rehabilitacyjne niepełnosprawnych pracowników.  W sytuacji zaniechania finansowania wyżej wymienionych zadań konieczne będą niestety zmiany w ustawie o rehabilitacji, która nakłada na zakłady pracy chronionej liczne obowiązki w tym: zapewniania doraźnej i specjalistycznej opieki medycznej oraz rehabilitacji. Nie mamy wątpliwości, że podwyższenie kwoty wolnej od podatku wpłynie pozytywnie na wysokość wynagrodzeń pracowników zakładów pracy chronionej, ale jednocześnie znacznie pogorszy sytuację pracodawców, co w dłuższej perspektywie może doprowadzić do rezygnacji zakładów ze statusu „zpchr” lub drastycznego ograniczenia dotychczasowych świadczeń. Warto nadmienić, że panująca Pandemia szczególnie silnie odcisnęła się na kondycji finansowej zakładów pracy chronionej i zatrudnionych tam osobach niepełnosprawnych.
2. Program reform, przyniesie bez wątpienia wiele wymiernych korzyści dla Polaków zarówno pracujących jak i będących na emeryturze lub rencie, ale niestety osoby niepełnosprawne (o niskim dochodzie) utracą większość dotychczasowych ulg podatkowych. Same ulgi, oczywiście pozostaną, ale nie skorzystają z nich osoby o niskim dochodzie.
3. Utrata płynności, która grozi w najbliższych miesiącach wszystkim pracodawcom, szczególnie boleśnie może się odbić na kondycji pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne. Dzisiejszy system wsparcie zatrudnienia tej grupy pracowników wymaga terminowego regulowania zobowiązań wobec pracowników, ZUS i urzędów skarbowych, pod groźbą utraty lub konieczności zwrotu całego dofinansowania za dany miesiąc. Wnioskujemy o zapisy do ustawy o rehabilitacji zwalniające lub zawieszające obowiązywanie drakońskich przepisów nakazujących zwrot całego dofinansowania do wynagrodzeń w przypadku przekroczenia terminu płatności części składek ZUS lub dopłaty składek w wyniku korekty.  Dziś taka korekta, jeśli przekroczy 2% sumy składek ZUS, skutkuje wezwaniem przez PFRON do zwrotu dofinansowania za miesiące, których korekta dotyczy.  Warto nadmienić, że na dzień dzisiejszy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmawia odraczania należnych składek, skazując przedsiębiorców na utratę pomocy publicznej w formie dofinansowania do wynagrodzenia osób niepełnosprawnych.
4. Wyłączenie w roku 2014 mechanizmu waloryzacja dofinansowań do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (SODIR), przy szybkim wzroście płacy minimalnej i przeciętnej, zdewaluowała diametralnie wartość tego instrumentu, jako bodźca do utrzymania lub wzrostu zatrudnienia osób niepełnosprawnych. W roku 2013 dofinansowanie na osobę z lekkim stopniem niepełnosprawności sięgało 31% kosztu płacy minimalnej, by w roku 2021 pokrywać ledwo 13 % tegoż kosztu. Wnosimy o przywrócenie realnej wartości dofinansowań w ścisłej korelacji z rosnącymi kosztami pracy, aby w przyszłości wzrost dofinansowań nie był uzależniany li tylko od wystąpienia kryzysu czy pandemii. Zwracamy też uwagę na marginalizowanie pomocy dla lekkiego stopnia niepełnosprawności, do którego dofinansowanie relatywnie spadło najbardziej.  Waloryzacja dofinansowań, od kwietnia 2020 roku, miała zdaniem środowiska kosmetyczny charakter i po 6 latach bez waloryzacji, zaproponowana podwyżka o 75 pln czy 150 pln na stopień umiarkowany lub znaczny jest niewystarczająca do utrzymania w zatrudnieniu tej grupy pracowników. W tym czasie płaca minimalna wzrosła o 75% a wpłata obowiązkowa na PFRON za niezatrudnianie osób niepełnosprawnych wzrosła o 715pln.  Dane z roku 2021 wskazujące na silny ubytek osób niepełnosprawnych w zatrudnieniu, potwierdzają nasze obawy, że, stanowiska pracy osób niepełnosprawnych są najbardziej zagrożone w przypadku każdego „zawirowania” na rynku pracy.
5. Postulujemy o wprowadzenie instrumentów chroniących w szczególności stanowiska pracy osób niepełnoprawnych. W dobie kryzysu, nieuchronnie prowadzącego do wzrostu bezrobocia, sytuacja osób niepełnosprawnych ulegnie diametralnemu pogorszeniu. Z trudem osiągnięty wzrost aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych może być szybko zaprzepaszczony przez opóźnienia we wprowadzaniu parasola ochronnego nad pracownikami niepełnosprawnymi. Pomocne w tym zakresie może być:

- aktywacja klauzul społecznych w zamówieniach publicznych – preferujących pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne;

- udzielanie ulgi we wpłatach na PFRON, jako warunek przy zamówieniach publicznych jak również sankcji w umowach za ich zmniejszenie lub nie udzielenie jest naszym zdaniem niedopuszczalne;

- przywrócenie waloryzacji dofinansowań SODIR w oparciu o rzeczywiste koszty płacy minimalnej lub przeciętnej. Relatywnie dofinansowania zdewaluowały się dwukrotnie na przestrzeni 10 lat;

- zawieszenie egzekwowania w okresie Pandemii, przez PFRON skutków tzw „trudnej sytuacji” u pracodawców korzystających z pomocy publicznej;

-  przywrócenie w zadaniach PFRON, kluczowego zadania, jakim jest wsparcie rehabilitacji zawodowej realizowanej przez pracodawców. Dziś wydatki Funduszu dotyczą w coraz większej mierze rehabilitacji medycznej i społecznej;

- odejście od oddawania na PFRON 40% odpisów na ZFRON, do 2012 roku tylko 10% było odprowadzane w zakładach pracy chronionej;

- przywrócenie wyższych dofinansowań dla zakładów pracy chronionej w imię realizacji większych obowiązków wobec zatrudnionych pracowników w formie m.in : opieki medycznej doraźnej, specjalistycznej i rehabilitacyjnej.

6. W ramach tarczy antykryzysowej spółdzielnie socjalne uzyskały okresowe zwolnienie z obowiązku opłacania składek ZUS za pracowników bez względu na wielkość podmiotu. Tej samej formy pomocy dla spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych odmówiono. Temat był poruszany w interpelacji poselskiej a nasze argumenty, że spółdzielnie inwalidów w równym stopniu realizują cele społeczne nie zostały wzięte pod uwagę. Warto przypomnieć, że spółdzielnie inwalidów tak jak spółdzielnie socjalne zaliczone zostały do grupy podmiotów ekonomi społecznej właśnie ze względu na realizowaną misję. Odpowiedz na interpelację zanegowała dorobek naszych spółdzielni w rehabilitację zawodową i społeczną realizowaną w niektórych przypadkach już od ponad 70 lat. Warto nadmienić, że od ponad 30 lat nie powstała żadna spółdzielnia inwalidów lub niewidomych, a te, które jeszcze istnieją, trwają dzięki zgromadzonemu w poprzednich dziesięcioleciach majątkowi.
7. Postulujemy zmiany w regulacjach dotyczących gospodarowania środkami ZFRON przez pracodawców posiadających ww. fundusz. Rozszerzenie wykazu możliwych wydatków o tytuły związane z możliwością ratowania stanowisk pracy zagrożonych obecnym kryzysem poprzez finansowanie części wynagrodzeń, wydatkowania ZFRON na środki dezynfekujące i inne koszty związane z ochroną zdrowia pracowników niepełnosprawnych. Zaproponowane w „Tarczy 2.0” - 20% środków ZFRON do wykorzystania na ww. cele uznajemy za niewystarczające i postulujemy o podniesienie pułapu do 75% posiadanych środków.

Hubert Pora